Prema podacima SZO iz 2016.godine, više od 4 miliona ljudi u svetu je umrlo pre vremena zbog zagađenja vazduha, od toga je oko 300.000 dece mlađe od 5 godina. Deca se suočavaju sa posebnim rizicima od zagađenja vazduha zato što su im pluća u procesu razvoja, vrlo su aktivni i udišu dosta vazduha.
Primarni zagađivači vazduha se emituju direktno iz izvora zagađenja u atmosferu, npr. iz dimnjaka ili auspuha (primarne i sekundarne suspendovane čestice –PM, sumpor dioksid-SO2, azotni oksidi-NOx, amonijak-NH3, metan-CH4, ozon-O3, lako isparljiva organska jedinjenja-VOC) ili se sekundarni zagađivači vazduha formiraju u atmosferi kroz reakcije primarnih zagađivača.
Zagađenje vazduha utiče na decu još pre njihovog rođenja, što je pokazalo više studija. Trudnice izložene zagađenju primarnim suspendovanim česticama su u povećanom riziku za prevremeni porođaj, naročito u periodima velikog povećanja koncentracije čestica u vazduhu. Postoji povezanost sa većim rizikom za pojavu gojaznosti i insulinske rezistencije kod dece, kao i kardiovaskularnih oboljenja. Izloženost zagađenju, i prenatalno i postnatalno, takođe, može negativno da utiče na rani neuromišićni i mentalni razvoj dece, a dovodi i do veće učestalosti poremećaja iz spektra autizma i poremećaja pažnje (ADHD).
Pluća najviše rastu u prvim godinama posle rođenja, kada se razvija 80% plućnih alveola. Tu se odvija razmena kiseonka koja je od vitalnog značaja za održanje života. Pluća i alveole nisu u potpunosti razvijeni do odraslog doba. Odbrambeni mehanizmi koji funkcionišu kod odraslih i omogućavaju im da se izbore sa infekcijama, još uvek su u fazi razvoja kod dece i mladih. Deca imaju daleko veći broj infekcija organa za disanje, što povećava njihovu osetljivost na zagađenje vazduha. Šta više, deca se ponašaju drugačije od odraslih, a to ponašanje utiče na njihovu osetljivost na zagađenje vazduha: provode više vremena napolju i aktivniji su dok su napolju, što dovodi do toga da udahnu više zagađenog vazduha nego što čine odrasli.
Zagađenje vazduha ima dugoročno dejstvo na rast pluća kod dece i mladih tako da nikada ne dostignu adekvatnu veličinu u odraslom dobu, kao i na plućne funkcije, koje ostaju snižene tokom celog života. Deca izložena zagađenju vazduha tokom odrastanja, imaju veću učestalost astme i češće epizode kašlja, bronhitisa, prehlada i konjuktivitisa. Zagađenje od strane motornih vozila je u direktnoj vezi sa češćom pojavom dečje leukemije.
Više dugoročnih, višegodišnjih studija sprovedenih u SAD i Švajcarskoj su pokazale da, ukoliko se smanji zagađenje i poboljša kvalitet vazduha, dolazi do ukupnog poboljšanja zdravlja dece i smanjenog broja epizoda infekcija disajnih organa. Zato je neophodno donošenje strategije na nacionalnom nivou o poboljšanju kvaliteta vazduha i smanjenju zagađenja, kao i prepoznavanje svih mogućih zagađivača u lokalnim sredinama i donošenje održivih mera. Nema zdrave nacije bez zdravog vazduha, zemlje i vode.
Izvor:
- https://www.lung.org/clean-air/outdoors/who-is-at-risk/children-and-air-pollution
- https://balkangreenenergynews.com/rs/cist-vazduh-za-sve-lekcija-o-glavnim-zagadivacima-vazduha/
- Johnson, N.M., Hoffmann, A.R., Behlen, J.C. et al.Air pollution and children’s health—a review of adverse effects associated with prenatal exposure from fine to ultrafine particulate matter. Environ Health Prev Med 26, 72 (2021).
- Air pollution and child health-Prescribing clean air, Summary, WHO, 2018.
